เรื่องเล่า... กับสายพันธุ์กาแฟต่าง ๆ
Coffee Growing, Coffee Variety, Coffee Flavor
Gesha, Typica, Caturra, Bourbon คำพวกนี้ที่มักอยู่ต่อจาก ประเทศ🗺 ฟาร์ม🌳 หรือ Process🤚🏼 ในชื่อกาแฟ มันคืออะไร? แล้วทำไมคนดื่มกาแฟอย่างเราต้องรู้?🤔 ZMITH มีคำตอบให้ครับ
🍒กาแฟนั้นเป็นพืช ซึ่งก็เหมือนกับสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ ที่มีวิธีการดำรงเผ่าพันธุ์ด้วยการทำสำเนารหัสพันธุกรรมของตัวเอง🧬 ซึ่งบางครั้งมันก็หลีกเลี่ยงไม่ได้ที่จะเกิดความผิดพลาด เบี้ยวไปบ้าง ทำให้เกิดสิ่งที่เราเรียกกันว่า การกลายพันธุ์
จากต้นกำเนิดของกาแฟที่ Ethiopia เมื่อต้นกาแฟกระจัดกระจายไปทั่วโลก ก็เกิดการกลายพันธุ์บ้าง ผสมข้ามพันธุ์บ้าง Gesha, Typica, Bourbon, Caturra พวกนี้คือชื่อของ “สายพันธุ์” ภายใต้ Species ของพืชที่เรารู้จักกันดีนั่นก็คือ Coffea Arabica หรือ กาแฟอาราบิกานั่นเอง
Ethiopian Heirloom
หรือ หลายครั้งก็เรียกกันแค่ Heirloom เป็นคำเรียกกว้าง ๆ สำหรับการเรียกสายพันธุ์กาแฟของ Ethiopia ทำไมต้องเรียกกว้าง ๆ ? ทำไมไม่เจาะจงสายพันธุ์ไปเลย ? นั่นก็เพราะ... ใน Ethiopia นั้นมีสายพันธุ์กาแฟเยอะมาก มากแค่ไหน? ก็ประมาณ 6,000 - 10,000 สายพันธุ์ แค่นั้นเอง(โอเค เรียกรวม ๆ กันแหละดีแล้ว) 😵
เนื่องด้วยกาแฟนั้นกำเนิดใน Ethiopia แปลว่ามีกาแฟที่ขึ้นตามธรรมชาติอยู่มาก การผสมเกสรแบบธรรมชาติเลยทำให้เกิดความหลากหลายทางสายพันธุ์แบบไม่จำกัด กาแฟที่ปลูกในหมู่บ้านนึง🏘ในEthiopia อาจจะเป็นคนละสายพันธุ์กับกาแฟที่ปลูกในอีกหมู่บ้านนึง🏡ก็ได้
กาแฟ Ethiopia ถึงได้มีสเน่ห์เฉพาะตัว และมีความลึกลับซับซ้อน เข้าใจยาก ไม่สามารถเหมารวมได้ว่าถ้าเป็นกาแฟเอธิโอเปีย รสชาติจะเป็นแนวนี้ แนวนั้นทั้งหมด เพราะบางครั้งมันอาจเป็นกาแฟคนละสายพันธุ์กันก็เป็นได้
แล้วกาแฟที่เดิมทีมีแค่ใน Ethiopia มันกระจายไปอยู่ในหลาย ๆ ที่ในโลกได้ยังไง
นานมาแล้ว หลังจากคาลดิคนเลี้ยงแพะได้เก็บกาแฟ🍒ไปแบ่งให้คนอื่นกิน ต้นกาแฟ🌳ก็ถูกนำไปที่Yemen ซึ่งเป็นประเทศเมืองท่าที่สำคัญในสมัยนั้น แล้วก็มีชาวดัตช์มือไว แอบขุดต้นกาแฟจากเยเมน(คือขโมยนั่นแหละ🚨) ไปปลูกที่เกาะชวาในอินโดนีเซีย
ชาวดัตช์ที่เดินทางซื้อขายสินค้ากับประเทศต่าง ๆ⛵️ ก็เอนจอยกับกาแฟที่ขโมยมาปลูกอยู่หลายปี วันนึงรัฐบาลของดัตช์อยากจะผูกมิตรกับฝรั่งเศส🇫🇷 ก็เลยปิ๊งไอเดีย เอาต้นกาแฟ🌳ไปเป็นของขวัญดีกว่าเพราะรู้ว่ากษัตริย์ฝรั่งเศส🤴🏻จะต้องติดใจเครื่องดื่มที่ดื่มแล้วดีดปึ๋งปั๋งของชาวดัตช์แน่นอน
หลังจากได้ลองชิมเครื่องดื่มปีศาจเข้าไปแล้ว มีหรือคิงแห่งฝรั่งเศสจะไม่ติดใจ ถึงแม้จะเป็นของโจร ก็ยอมรับเอาไว้แต่โดยดี และดูแลต้นกาแฟที่ได้มายิ่งกว่าไข่ในหิน ถึงกับลงทุนสร้างโรงเรือนเพื่อกาแฟต้นเดียว กาแฟต้นนั้นนับว่าเป็นพืชที่มีบุญญาธิการสูงมาก เพราะถูกดูแลเยี่ยงราชา👑🌳
ซึ่งพวกเราต้องขอบคุณชาวฝรั่งเศสที่ดูแลกาแฟต้นนั้นเป็นอย่างดี เพราะมันเป็นบรรพบุรุษของกาแฟส่วนใหญ่ที่เราดื่มกันอยู่ทุกวันนี้ เมล็ดของมันถูกนำไปปลูกทั่วโลก ซึ่งประเทศแรก ๆ ที่เมล็ดจากต้นกาแฟราชานี้ไปลงหลักปักฐานก็คือ ประเทศแถบอเมริกากลาง และบนเกาะ Bourbon ที่อยู่ทางตะวันออกของทวีปแอฟริกา
ในตอนนั้นบรรดาต้นกาแฟจะถูกดูแลเป็นอย่างดี และถึงกับเรียกต้นกาแฟว่า “The Noble Tree” หรือต้นไม้ที่สูงส่ง (เว่อร์วังมาก) และนี่แหละ เป็นจุดเริ่มต้นของการกลายพันธุ์อย่างมโหฬารที่ทำให้เราต้องมางงกับชื่อสายพันธุ์มากมายบนฉลากกาแฟ
TYPICA
ลูกหลานของ The Noble Tree ที่ถูกนำไปปลูกในประเทศละตินอเมริกานั้นถูกรู้จักในชื่อของ Typica ที่แปลว่า ทั่วไป หรือธรรมดา ในภาษาละติน (อ้าว ไหงงั้น?🤨) ซึ่งในทุกวันนี้กาแฟสายพันธุ์ดั้งเดิมนี้ก็ยังเป็นที่นิยมอย่างมาก
ในเรื่องของรสชาติ Typica นั้นโดดเด่นในเรื่องของความคลีน ความหวาน ซึ่งกาแฟที่ขึ้นชื่ออย่างJamaica Blue Mountain⛰ หรือ Hawaii Kona🏝 ก็เป็นลูกหลานของสายพันธุ์ Typica นี่แหละ
BOURBON
กาแฟที่ไปปลูกที่ละตินอเมริกาถูกเรียกว่า Typica ส่วนกาแฟที่ถูกนำมาปลูกที่เกาะ Bourbon จะชื่อว่าอะไร... ก็... Bourbon ไง (ไร้ความคิดสร้างสรรค์มาก อันนึงก็ชื่อ ธรรมดา อีกอันก็ชื่อเกาะซื่อ ๆ เลย😂)
แล้วในเมื่อมาจากกาแฟต้นเดียวกัน ทำไมไม่เรียกมันว่า Typica เหมือน ๆ กันให้จบเรื่อง? สาเหตุก็เพราะว่า พอไปเจอกับสภาพแวดล้อมที่แตกต่าง มีการผสมพันธุ์จนเกิดการกลายพันธุ์ไปจนกลายเป็นกาแฟคนละสายพันธุ์ไปเลย (ตรงนี้อธิบายนิดนึงครับ ว่าพืชพันธุ์เดียวกัน แต่ผสมกันเอง ก็เกิดการกลายพันธุ์ได้ต่างจากการเพาะเมล็ดแบบควบคุม)
หนึ่งในความแตกต่างที่ชัดเจนก็คือ Bourbon นั้นให้ผลผลิตที่สูงกว่า Typica ถึง 30%⬆️ ทำให้มันเป็นที่ต้องการเป็นอย่างมาก และถูกปลูกมากในอเมริกากลาง และอเมริกาใต้
Bourbon นั้นให้รสชาติหวานที่ซับซ้อนกว่า เมื่อเทียบกับ Typica
CATURRA
หลังจาก Bourbon ถูกนำไปปลูกในบราซิลที่มีภูมิอากาศร้อนชื้นกว่า🌦 ผลของกาแฟก็ดกขึ้น ขนาดต้นก็เตี้ยลง และด้วยความที่มันถูกเอาไปปลูกแถบชานเมือง Caturra ก็แทบไม่ต้องเดาว่ากาแฟสายพันธุ์ใหม่นี้จะถูกตั้งชื่อว่า... Caturra นั่นเอง
ด้วยความที่ Caturra มีผลผลิตที่สูงมาก มันจึงเป็นที่นิยมมากในหมู่เกษตรกรที่อยากจะปลูกกาแฟให้ได้ผลผลิตมาก ๆ ต้นก็เตี้ย เก็บก็ง่าย แถมยังลูกดก ใครจะไม่ชอบ👨🏽🌾
ในด้านรสชาติ Caturra จะมี Acidity ที่สว่าง แต่รสจะเคลียร์ไม่เท่า Bourbon (แต่ใครจะสน เพราะขายของได้มากกว่ากันเห็น ๆ)
CATIMOR
กาแฟสายพันธุ์ที่เราพูดถึงมาจนถึงตอนนี้ เป็น Pure Arabica ไม่มีอย่างอื่นผสม (แค่ผสมกันเองจนกลายพันธุ์) แต่ Catimor นั้นไม่ใช่ เพราะมันเป็นลูกผสมระหว่าง Caturra กับ Timor Hybrid ที่เป็นลูกครึ่งArabica กับ Robusta ซึ่งทำให้ Catimor เป็นลูกเสี้ยว Robusta☕️
ด้วยความที่ Catimor เป็นลูกเสี้ยว Robusta ทำให้มันมีรสชาติที่ขมกว่า และดื่มแล้วดีดกว่า นอกจากรสชาติขมที่ได้มาจาก Robusta แล้ว มันยังได้ความทนต่อโรคพืช และแมลงมาด้วย ทำให้ Catimor เป็นที่นิยมในหมู่เกษตรกรมาก เพราะดูแลง่ายกว่าสายพันธุ์ที่เป็น Arabica 100%
กาแฟ Arabica ที่ปลูกในประเทศไทยส่วนใหญ่เป็นกาแฟสายพันธุ์ Catimor หรือมี Catimor ผสม ซึ่งนิยมปลูกกันเพราะทนทานต่อโรค และดูแลง่าย ให้ผลผลิตสม่ำเสมอ
GESHA
มาถึงสายพันธุ์ที่แทบไม่มีใครไม่เคยได้ยินชื่อ และเคยคิดว่ามันเกี่ยวอะไรกับ Geisha จากญี่ปุ่นมั้ย🇯🇵 ซึ่งไม่เกี่ยวเลย... Gesha เป็นชื่อหมู่บ้านนึงใน Ethiopia กาแฟพันธุ์นี้ เกิดที่ Ethiopia แต่ดันไปดังที่ Panama แบบงง ๆ เพราะตอนแรกเจ้าของฟาร์มไม่รู้ด้วยซ้ำว่ามี Gesha อยู่ในไร่กาแฟของตัวเอง ! (อิหยังวะ?😵)
เจ้าของไร่ Esmeralda ใน Panama นั้นสงสัยว่ากาแฟที่ส่งไปประกวดแล้วชนะ🥇อยู่เรื่อยนั้น มันมีอะไรแปลก ๆ เพราะกาแฟที่เบลนกันจากแปลงกาแฟหลาย ๆ แปลงนั้น มันมีกลิ่นที่โดดเด่นออกมาเบา ๆ ซึ่งไม่เจอในกาแฟที่ได้จากแปลงปลูกส่วนใหญ่
สืบไปสืบมาก็ไปเจอว่า กาแฟต้นตอของกลิ่นรสที่มีเอกลักษณ์นี้มาจากแปลงที่ปลูกอยู่ส่วนที่สูงของฟาร์มต้นกาแฟก็เล็ก ผลก็ไม่ค่อยจะสมบูรณ์เท่าไหร่ หน้าตาไม่เหมือนกับกาแฟในแปลงปลูกอื่น ๆ ต่อมาก็พบว่ากาแฟในแปลงนี้ ได้มาจาก Costa Rica ซึ่งมาจาก Ethiopia อีกที (ซับซ้อนนน) และกาแฟนั้นก็คือ Gesha
Panama Gesha เป็นกาแฟที่มีเอกลักษณ์ของทั้ง Ethiopia และ Central America อยู่ด้วยกันทำให้มันมีความโดดเด่นอย่างมาก และเป็นที่นิยมมากกว่า Gesha แท้ ๆ ที่มาจาก Ethiopia ซะอีก
กลิ่นรสที่เป็นเอกลักษณ์ของ Gesha คือกลิ่น Jasmine และบอดี้ที่เบาแต่หอมประดุจชาชั้นดี Panama Gesha นั้นครองแชมป์กาแฟราคาสูงที่สุด💵ในการประมูลอยู่เรื่อย ๆ เป็นหนึ่งในกาแฟที่มีราคาสูงที่สุดในโลกเลยทีเดียว
จริง ๆ สายพันธุ์กาแฟนั้นยังมีอีกมากมาย (สุด ๆ) และแต่ละสายพันธุ์ก็มีเรื่องราว และรสชาติที่เป็นเอกลักษณ์แตกต่างกันออกไป แต่จะให้เขียนทั้งหมดอาจจะได้หนังสือเล่มนึงพอดี📖 บทความนี้จึงขอจบลงแค่นี้ก่อน (แค่นี้ก็ยาวมากแล้ว สงสารคนอ่าน😣)
นอกจาก ประเทศ ฟาร์มผู้ผลิต วิธีโพรเซส แล้ว สายพันธุ์กาแฟก็เป็นสิ่งที่บ่งบอกถึงคาแรคเตอร์ของกาแฟได้ด้วย ต่อจากนี้เวลาเห็นชื่อสายพันธุ์บนฉลากกาแฟ📜 ก็น่าจะพอรู้คร่าว ๆ กันแล้วว่าเค้าบอกเรามาทำไม😁
ยิ่งรู้จัก ยิ่งรักเธอ... นี่แหละกาแฟ
Comments